മേഘാലയയിലെ ജയന്തിയ കുന്നുകളുടെ (Jaintia Hills) പടിഞ്ഞാറ്, ആകാശവും ഭൂമിയും ഒരുപോലെ തഴുകി ഉണർത്തുന്ന ഒരിടമുണ്ട്. അവിടെ ദേവി ദേവന്മാരുടെയും, മനുഷ്യൻ്റെയും, മനുഷ്യ രക്തത്തിൻ്റെയും കഥകൾ ഉറങ്ങുന്നൊരു ദേവി ക്ഷേത്രമുണ്ട്. നർതിയാങ് ദുർഗ്ഗാ ദേവി ക്ഷേത്രം (Nartiang Durga Temple). 600 വർഷത്തിലേറെ പഴക്കമുള്ള ഈ ക്ഷേത്രം തികച്ചും കാഴ്ച്ചകളുടെയും കഥകളുടയും കലവറ തന്നെയാണ്. ഈ ദുർഗ്ഗാ ക്ഷേത്രത്തിനു ചുറ്റും ഉറങ്ങി കിടക്കുന്ന കഥകൾ ഏറെയാണ്. ആരെയും വീർപ്പുമുട്ടിക്കുന്ന നരബലിയുടെ കഥയും അക്കൂട്ടത്തിലുണ്ട് .ജയന്തിയാ സാമ്രാജ്യത്തിൻ്റെ കാലഘട്ടം മുതൽ ബ്രിട്ടീഷ് ഭരണത്തിന് മുൻപ് വരെയും തുടച്ചയായി നരബലി അനുഷ്ടാനം നടത്തിവരുകയായിരുന്നു ഇവിടെ എന്നും പറയപ്പെടുന്നു.
മേഘാലയയുടെ തലസ്ഥാനമായ ഷില്ലോങ്ങിൽ (Shillong) നിന്ന് ഏകദേശം 60 കിലോമീറ്റർ അകലെ ജയന്തിയ ഹിൽസ് ജില്ലയിലാണ് നർതിയാങ് ദുർഗ്ഗാ ദേവി ക്ഷേത്രം സ്ഥിതി ചെയുന്നത് . ക്ഷേത്രത്തിൻ്റെ തനതായ വസ്തു വിദ്യ ആരെയും ആകർഷിക്കുന്നതാണ് ,ഇത് പ്രദേശത്തിൻ്റെ സമ്പന്നമായ പൈതൃകത്തെയും സാംസ്കാരിക വൈവിധ്യത്തെയും പ്രതിഫലിപ്പിക്കുന്നു. ഹിന്ദു മത വിശ്വാസ പ്രകാരം സതീ ദേവിയുടെ അൻപതിയൊന്ന് ശക്തിപീഠങ്ങളിൽ ഒന്ന് ഇവിടെയാണ് ഉള്ളത് എന്നാണ് വിശ്വാസം .എങ്കിൽ പിന്നെ എങ്ങനെയാണ് ഇത്തരം ഒരു ദേവി ക്ഷേത്രത്തിൽ നരബലി പോല്ലെയുള്ള കൊടിയ ആചാരങ്ങൾ നടന്നിരുന്നത് എന്നത് സ്വാഭാവികമായും ആർക്കും തോന്നാവുന്ന സംശയമാണ്.
പതിനഞ്ചാം നൂറ്റാണ്ടിൽ രൂപം കൊണ്ട രാജ്യമാണ് ജയന്തിയാ.ദുർഗ്ഗാ ദേവിയുടെ അവതാരമായ ജയന്തേശ്വരിയുടെ നാമത്തിൽ നിന്നാണ് ജയന്തിയാ എന്ന് പേര് രാജ്യത്തിന് ലഭിച്ചത് എന്നാണ് വിശ്വാസം.1565 നൂറ്റാണ്ടിലാണ് രാജാവായ ധൻ മണിക്കാണ് ക്ഷേത്രം പണികഴിപ്പിക്കുന്നത്. എന്തുകൊണ്ട് ഇങ്ങനെ ഒരു ക്ഷേത്രം പണിതു എന്നതിന് പിന്നിൽ ഒരു കഥയുണ്ട്. ഒരു രാത്രി നിദ്രയിലായിരുന്ന രാജാവിൻ്റെ , സ്വപ്നത്തിൽ ദേവി പ്രത്യക്ഷപ്പെടുകയും സ്ഥലത്തിൻ്റെ പ്രാധാന്യം അറിയിക്കുകയും, തൻ്റെ ബഹുമാനാർത്ഥം ഒരു ക്ഷേത്രം നിർമ്മിക്കാൻ ആവശ്യപ്പെടുകയും ചെയ്തു. ഇതേത്തുടർന്നാണ് നർതിയാങ്ങിലെ ജയന്തേശ്വരി ക്ഷേത്രം സ്ഥാപിക്കപ്പെട്ടത്. അൻപത്തിയൊന്നു ശക്തി പീഠങ്ങളിൽ വളരെ പ്രാധാന്യമുള്ള ദേവിയുടെ ഇരിപ്പിടമായി ഇവിടം കാണാക്കപ്പെടുന്നു .
ദക്ഷയാഗത്തിൻ്റെയും സതീ ദേവിയുടെ സ്വയം യാഗപീഠത്തിൽ ദഹിച്ചതിൻ്റെയും പുരാണങ്ങളിൽ നിന്നാണ് ശക്തിപീഠങ്ങൾ ഉടലെടുത്തത് .ശിവൻ സതീ ദേവിയുടെ മൃതദേഹം വഹിച്ചു കണ്ടു പോകുന്ന വേളയിൽ , മൃതശരീരം 51 കക്ഷണങ്ങളായി ചിതറി വീണു.ദേവിയുടെ ഓരോ അംശങ്ങൾ വീണയിടം പുണ്യ പുരാതന ഇടങ്ങളായി അറിയപ്പെട്ടു .ജയന്തിയാ കുന്നുകളിലെ നർതിയാങ്ങിൽ ദേവിയുടെ ഇടത് തുട വീണതായി വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്നു. അതിനാൽ ദേവി ജയന്തേശ്വരി എന്ന് അറിയപ്പെടുന്നു.
ജയന്തിയയിലെ മറ്റു ക്ഷേത്രങ്ങളിലെ പരമ്പരാഗതമായ ആചാരങ്ങളിൽ നിന്നും വ്യത്യസ്തമായി ഹിന്ദു ഖാസി പാരമ്പര്യങ്ങളുടെ സമ്മിശ്രമായാണ് ക്ഷേത്രത്തിലെ ആചാരങ്ങൾ നടത്തി വരുന്നത്.ക്ഷേത്രത്തിലെ ഏറ്റവും പ്രധാനപ്പെട്ട ഉത്സാവമാണ് ദുർഗ്ഗാപൂജ. പൂജാവേളയിൽ വാഴയെ ദേവിരൂപമായി കണക്കിലെടുത്തു അണിയിച്ചൊരുക്കുന്നു .നാലുദിവസത്തെ ആഘോഷത്തിനൊടുവിൽ ദേവി രൂപമായി അണിയിച്ചൊരുക്കിയ വാഴയെ മൈൻ്റു നദിയിൽ നിമജ്ജനം ചെയ്യുന്നു.
മനുഷ്യ ത്യാഗത്തിൻ്റെ കഥ
സാംസ്കാരികവും സാമൂഹികവും മതപരമായ പല കാരണങ്ങളും കൊണ്ട് മനുഷ്യൻ്റെ തല അറുത്ത ദേവിക്ക് കാഴചവയ്ക്കണ്ടി വന്നു എന്നാണ് പറയപ്പെടുന്നത് . നർതിയാങ്ങിൽ മനുഷ്യ ബലി പല രീതിയിലായിരുന്നു. അശ്വമേധയാഗം പോലെ സമ്പൽസമൃദ്ധിക്കു വേണ്ടി,ദേവി പ്രീതിക്കായി, ശിക്ഷാർഹമായ ബലി, പ്രകൃതിക്കും മനുഷ്യനുമിടയിൽ ഒരുമയ്ക്കായി എന്നിങ്ങനെയായിരുന്നു അവ. ആചാരം എന്നതിനും അപ്പുറമായി ഭരണവളർച്ചയ്ക്കും , സാമൂഹികഘടന നിലനിർത്തുന്നതിനും കൂടി വേണ്ടിയായിരുന്നു നര ബലി അനിവാര്യമാക്കി തീർത്തത് . ഭരണാധികാരികൾക്ക് ജനങ്ങൾക്കുളിൽ ഭയത്തെ നിറയ്ക്കുവാനും വേണ്ടി കൂടിയായിരുന്നു ഇത്. ക്ഷേത്രത്തിൻ്റെതായ ആചാരാനുഷ്ടാങ്ങൾക്കും അപ്പുറത്തെക്ക് നര ബലി ശത്രുവിനെയും ശത്രുരാജ്യങ്ങളെ ഭയപെടുത്തുക എന്നതും കൂടി ഉദ്ദേശിച്ചുള്ളതായിരുന്നു. മറ്റുരാജ്യങ്ങളിലെ തടവ് പുള്ളികളെ ,മറ്റുഗോത്ര വംശത്തിൽ നിന്നും പിടികൂടിയവരെ,അടിമകളെ ,അശുദ്ധമായി കരുതപ്പെട്ടിരുന്നവരെയൊക്കെയാണ് ഇവിടെ ബലി നൽകിയിരുന്നത് . പിന്നെ ചില മനുഷ്യർ സ്വയം ബലി നൽകുവാൻ തയ്യാറായിരുന്നതായും പറയപ്പെടുന്നു .
നൂറ്റാണ്ടുകൾ നിണ്ടു നിന്ന ഇത്തരം ദുരാചാരങ്ങൾ അന്ത്യം കുറിക്കുന്നത് ബ്രിട്ടീഷുകാരുടെ വരവോടു കൂടിയാണ് .1835 -ൽ ബ്രിട്ടീഷ് ജയന്തിയ രാജ്യം കീഴടക്കുന്നു, അതു വരെ അവിടെ നിലനിന്നിരുന്ന് എല്ലാത്തരം ദുരാചാരങ്ങളും അവസാനിപ്പിക്കുന്നു.19-ആം നൂറ്റാണ്ടിൻ്റെ തുടക്കമാകുമ്പോഴേക്കും നർതിയാങ് ദേവി ക്ഷേത്രത്തിൻ്റെ ദുരാചാരങ്ങൾ കഥകൾ മാത്രമായി അവശേഷിച്ചു .നർതിയാങ് ദുർഗ്ഗാ ക്ഷേത്രത്തിൽ നടത്തിയ ഖനനത്തിൽ മനുഷ്യാവശിഷ്ടങ്ങൾ, അതുല്യമായ പുരാവസ്തുക്കൾ, ശിൽപങ്ങൾ എന്നിവയുടെ തെളിവുകൾ കണ്ടെത്തിയിട്ടുണ്ട്. ക്ഷേത്രത്തിൻ്റെ വാസ്തുവിദ്യ പുരാതന ഇന്ത്യൻ സംസ്കാരങ്ങളിലേക്കും പാരമ്പര്യങ്ങളിലേക്കും വിലപ്പെട്ട ഉൾക്കാഴ്ചകൾ നൽകുന്നു.നർന്തയാങ് ദുർഗ്ഗാ ക്ഷേത്രത്തിൽ നരബലി നടത്തിയിരുന്നതായി നിരവധി രേഖാമൂലമുള്ള രേഖകളും രേഖകളും സാക്ഷ്യപ്പെടുത്തുന്നു. വംഗല ലിഖിതം (1350 CE), ജയന്തി രാജ് വംശാവലി (15-ആം നൂറ്റാണ്ട്), ഐൻ-ഇ-അക്ബരി (1590 CE), ബ്രിട്ടീഷ് ഈസ്റ്റ് ഇന്ത്യാ കമ്പനിയുടെ രേഖകൾ (18-19 നൂറ്റാണ്ടുകൾ) എന്നിവ ഇതിൽ ഉൾപ്പെടുന്നു.
ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക പൈതൃകത്തിൻ്റെ ചെറിയ ഏട് മാത്രമാണ് നർന്തിയാങ് ദുർഗ്ഗാ ക്ഷേത്രം. നരബലി സമ്പ്രദായം, കേൾവിക്കാരിൽ അസ്വസ്ഥതയുണ്ടാക്കുന്നുണ്ടെങ്കിലും, പുരാതന പാരമ്പര്യങ്ങളിലേക്കും സാംസ്കാരിക മാനദണ്ഡങ്ങളിലേക്കുമുള്ള ഒരു വാതിൽകൂടിയാണ് ഇവ . ഇപ്പോൾ ആ പഴയ ക്ഷേത്രം പൂർണാർത്ഥത്തിൽ ഒരു ഹിന്ദു ആരാധനാലയമായി മാറിയിരിക്കുന്നു.
ദുർഗ്ഗാദേവിയുടെ 51 ശക്തിപീഠങ്ങളും അവയുടെ സ്ഥാനങ്ങളും ഇതാ:
കാമാഖ്യ ക്ഷേത്രം: അസമിലെ ഗുവാഹത്തിയിൽ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന ഈ ക്ഷേത്രത്തിൽ സതി ദേവിയുടെ യോനിയെ ആരാധിക്കുന്നു.
മഹാകാളി ദേവി: മധ്യപ്രദേശിലെ ഉജ്ജയിൻ നഗരത്തിലെ ഷിപ്ര നദിയുടെ തീരത്തിനടുത്തുള്ള ഭൈരവ പർവതത്തിൽ സതി ദേവിയുടെ മേൽചുണ്ട് വീണു.
പ്രയാഗ ശക്തിപീഠം: ഉത്തർപ്രദേശിലെ അലഹബാദ് നഗരത്തിലെ സംഗം ബീച്ചിൽ സതിദേവിയുടെ വിരൽ വീണു. ഈ ശക്തിപീഠം ലളിത എന്നും പ്രയാദ് ക്ഷേത്രം എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു.
മണികർണിക: ഉത്തർപ്രദേശിലെ കാശിയിലെ മണികർണികാ ഘട്ടിൽ സതി ദേവിയുടെ കമ്മലുകൾ വീണു. ഈ ശക്തിപീഠം വിശാലാക്ഷി ഗൗരി ക്ഷേത്രം എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു.
ഭബാനിപൂർ ശക്തി പീഠം: മാതാ സതിയുടെ ഇടത് കണങ്കാൽ ഇവിടെ വീണു. ബംഗ്ലാദേശിൽ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന ദേവിയെ അപർണ എന്നാണ് ആരാധിക്കുന്നത്.
ബഹുല ദേവി മന്ദിർ: ബംഗാളിലെ ബർധമാൻ ജില്ലയിൽ നിന്ന് 8 കിലോമീറ്റർ അകലെ മാതാ സതിയുടെ ഇടതുകൈ വീണിടത്ത് അജയ്യമായ നദിയുടെ തീരത്താണ് ബഹുല ശക്തി പീഠം സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത്.
ഭവാനി – ചന്ദ്രനാഥ ക്ഷേത്രം: മാതാ സതിയുടെ വലതു കൈ ഇവിടെ വീണു. ബംഗ്ലാദേശിലെ ചിറ്റഗോംഗ് ജില്ലയിലെ സീതകുന്ദ റെയിൽവേ സ്റ്റേഷനിലാണ് ഇത് സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത്.
ത്രിസ്രോത മാ ഭ്രമരി ശക്തിപീഠം: ബംഗാളിലെ സൽബാരി ഗ്രാമത്തിലെ ത്രിസ്രോത മാ ഭ്രമരി ശക്തിപീഠത്തിൽ മാതൃദേവതയുടെ ഇടതുകാൽ വീണു.
ഭ്രമരി: മഹാരാഷ്ട്രയിലെ നാസിക് നഗറിൽ മാതൃദേവതയുടെ താടി വീണു.
പ്രഭാസ് – ചന്ദ്രഭാഗ: ഗുജറാത്തിലെ ജുനഗഡ് ജില്ലയിലെ സോമനാഥ് ക്ഷേത്രത്തിലെ പ്രഭാസ് പ്രദേശത്ത് മാതൃദേവതയുടെ ഉദരം വീണു.
മാ ചിന്ത്പൂർണി ക്ഷേത്രം: ഹിമാചൽ പ്രദേശിലെ ഉന ജില്ലയിൽ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന സതി ദേവിയുടെ പാദങ്ങൾ ഇവിടെ വീണു.
ദാക്ഷായണി: മാതാ സതിയുടെ വലതു കൈ വീണ ടിബറ്റിൽ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന മാനസരോവറിനടുത്താണ് ഈ ശക്തിപീഠം.
മുക്തിനാഥ് ക്ഷേത്രം: നേപ്പാളിലെ പൊഖാരയിൽ ഗണ്ഡകി നദിയുടെ തീരത്ത് മാതാവിൻ്റെ നെറ്റി വീണിടത്താണ് മുക്തിനാഥ് ശക്തിപീഠം സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത്.
മണിബന്ധ് – ഗായത്രി: സതി ദേവിയുടെ കൈത്തണ്ട ഇവിടെ വീണു. രാജസ്ഥാനിലെ പുഷ്കറിനടുത്താണ് മണിവേദിക ശക്തി പീഠം എന്നറിയപ്പെടുന്ന മണിബന്ധ് സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത്.
ഭുവനേശ്വരി: ശ്രീലങ്കയിൽ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന ട്രിങ്കോമാലിയിൽ മാതാ സതിയുടെ കണങ്കാൽ വീണു.
ജശോരേശ്വരി: ബംഗ്ലാദേശിൽ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന ഖുൽന ജില്ലയിലെ ഈശ്വരിപൂരിലെ യാഷോറിൽ സതി ദേവിയുടെ കൈപ്പത്തി വീണു.
ബൈദ്യനാഥ്: ജാർഖണ്ഡിലെ ബൈദ്യനാഥ് ധാമിലാണ് മാതാ സതിയുടെ ഹൃദയം പതിച്ചത്, അവിടെ അവളെ ജയ് മാതായായും ഭൈരവനെ വൈദ്യനാഥായും ആരാധിക്കുന്നു.
ബ്രിജേശ്വരി ക്ഷേത്രം: ഹിമാചൽ പ്രദേശിലെ കംഗ്രയിൽ മാതൃദേവതയുടെ ഇടത് മുല വീണു, അവിടെ ദേവിയെ ജയദുർഗയായും ശിവനെ അഭിരുവായും ആരാധിക്കുന്നു.
നർതിയാങ് ദുർഗ്ഗാ ക്ഷേത്രം: മേഘാലയയിലെ നർതിയാങ്ങിൽ മാതൃദേവതയുടെ ഇടത് തുട വീണു. ഇവിടെ ദേവിയെ ജയന്തിയായി ആരാധിക്കുന്നു.
യുഗണ്ഡ്യ ക്ഷേത്രം: പശ്ചിമ ബംഗാളിൽ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന ബർധമാൻ ജില്ലയിൽ ദേവിയുടെ വലതുകാലിൻ്റെ തള്ളവിരൽ വീണു.
കൽമാധവ്: മധ്യപ്രദേശിലെ അമർകണ്ടക്കിലെ കലാമാധവ് ക്ഷേത്രത്തിലെ ഷോൺ നദിക്ക് സമീപം മാതൃദേവതയുടെ ഇടത് നിതംബം വീണു.
കാളിഘട്ട് കാളി ക്ഷേത്രം: പശ്ചിമ ബംഗാളിലെ കൊൽക്കത്തയിൽ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന കാളിഘട്ടിൽ അമ്മ ദേവിയുടെ വലതു കാൽവിരൽ വീണു.
കങ്കളേശ്വരി: പശ്ചിമ ബംഗാളിലെ ബിർഭും ജില്ലയിൽ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന കങ്കാളീതലയിൽ മാതൃദേവതയുടെ ഇടുപ്പ് വീണു.
കപാലിനി: പശ്ചിമ ബംഗാളിലെ കിഴക്കൻ മേദിനിപൂർ ജില്ലയിൽ ദേവിയുടെ ഇടത് കണങ്കാൽ വീണു.
ഹിംഗ്ലാജ് – കോട്ടാരി: പാക്കിസ്ഥാനിലെ ബലൂചിസ്ഥാനിൽ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന ഹിംഗ്ലാജ് ശക്തി പീഠത്തിൽ മാതാ സതിയുടെ തല വീണു.
രത്നാവലി – കുമാരി: ബംഗാളിലെ ഹൂഗ്ലി ജില്ലയിലെ ഖാനകുൽ-കൃഷ്ണനഗർ റോഡിൽ ദേവിയുടെ വലതു തോൾ വീണു.
ഭൈരബ് ഗ്രിബ ശക്തിപീഠം: ബംഗ്ലാദേശിൽ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന സിൽഹെറ്റ് ജില്ലയ്ക്ക് സമീപം മാതൃദേവതയുടെ കഴുത്ത് വീണു.
ബാഡി പടാൻദേവി: ബീഹാറിലെ പട്നയിൽ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന സതി ദേവിയുടെ വലതു തുട ഇവിടെ വീണു.
ഛോട്ടി പതാൻദേവി: ബീഹാറിലെ പട്നയിൽ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന സതി ദേവിയുടെ മുതുകിൻ്റെ ഭാഗം ഇവിടെ വീണു.
മഹാശിര ശക്തിപീഠം: നേപ്പാളിലെ പശുപതിനാഥിൽ ദേവിയുടെ കാൽമുട്ടുകൾ വീണു.
മഹിഷ്മർദിനി ശക്തിപീഠം: ബംഗ്ലാദേശിലെ ബിർഭൂമിൽ ദേവിയുടെ പുരികങ്ങൾക്കിടയിലുള്ള ഒരു ഭാഗം വീണു.
മഹിഷമർദിനി ശിവഹർക്കരേ: പാക്കിസ്ഥാനിലെ കറാച്ചിയിലെ സുക്കൂർ സ്റ്റേഷന് സമീപം ദേവിയുടെ കണ്ണുകൾ വീണു.
ഉജാനി ശക്തിപീഠം ശ്രീ മംഗൾ ചണ്ഡി ക്ഷേത്രം: ബംഗാളിലെ ബർധമാൻ ജില്ലയിലെ ഉജാനിയിൽ ദേവിയുടെ വലതു കൈത്തണ്ട വീണു.
ശുചീന്ദ്രം ക്ഷേത്രം: തമിഴ്നാട്ടിലെ ശുചീന്ദ്രം ക്ഷേത്രത്തിൽ മാതൃദേവതയുടെ മുകളിലെ പല്ലുകൾ വീണു.
അട്ടഹാസ്: പശ്ചിമ ബംഗാളിലെ അട്ടഹാസിൽ മാതൃദേവതയുടെ താഴത്തെ ലാബിയ വീണു.
രാകിണി: ആന്ധ്രാപ്രദേശിലെ ഗോദാവരി നദീതീരത്തുള്ള കോടിലിംഗേശ്വരയിൽ മാതൃദേവതയുടെ ഇടതുകൈ വീണു.
കന്യാശ്രമം – സർവാണി: കാളികാശ്രമം അല്ലെങ്കിൽ കന്യാകുമാരി ശക്തിപീഠം എന്നും അറിയപ്പെടുന്ന കന്യാശ്രമത്തിൽ മാതൃദേവതയുടെ പിൻഭാഗം വീണു.
ഭദ്രകാളി ശക്തിപീഠം ശ്രീ ദേവികൂപ് ക്ഷേത്രം, കുരുക്ഷേത്ര: ഹരിയാനയിലെ കുരുക്ഷേത്ര ജില്ലയിൽ മാതൃദേവതയുടെ കണങ്കാൽ വീണു.
രാമഗിരി – ശിവാനി: ഉത്തർപ്രദേശിലെ ചിത്രകൂടിനടുത്തുള്ള രാംഗിരിയിൽ മാതൃദേവതയുടെ വലതു മുല വീണു.
ശ്രീപർവ്വതം – ശ്രീസുന്ദരി: കശ്മീരിലെ ലഡാക്ക് മേഖലയിലെ ഒരു മലയിൽ മാതൃദേവതയുടെ വലതു കാൽ വീണു.
ജ്വാലാജി (അംബിക): ഹിമാചൽ പ്രദേശിലെ കാൻഗ്ര ജില്ലയിലെ ജ്വാലാജി സ്ഥാനിൽ മാതൃദേവതയുടെ നാവ് വീണു.
സുഗന്ധ ശക്തിപീഠം: ബംഗ്ലാദേശിലെ ബുലിസാലിലെ ശിഖർപൂർ ഗ്രാമത്തിൽ മാതൃദേവതയുടെ മൂക്ക് വീണു.
ത്രിപുര സുന്ദരി ക്ഷേത്രം: ത്രിപുരയിലെ ഉദയ്പൂരിനടുത്തുള്ള രാധാകിഷോർപൂർ ഗ്രാമത്തിൽ മാതൃദേവതയുടെ വലതു കാൽ വീണു.
ശ്രീ ദേവി തലാബ് മന്ദിർ: പഞ്ചാബിലെ ജലന്ധറിൽ മാതൃദേവതയുടെ ഇടത് മുല വീണു.
കാത്യായനി ശക്തിപീഠം: ഉത്തർപ്രദേശിലെ മഥുര ജില്ലയിലെ വൃന്ദാവൻ തഹ്സിലിൽ മാതൃദേവതയുടെ മുടിയുടെ വളകൾ വീണു.
മിഥില ശക്തിപീഠം: ബീഹാർ-നേപ്പാൾ അതിർത്തിയിലെ ദർഭംഗയിലെ ജനക്പൂർ സ്റ്റേഷന് സമീപം ദേവിയുടെ ഇടതു തോൾ വീണു.
പഞ്ചസാഗർ – വരാഹി: ഉത്തരാഖണ്ഡിലെ ഹരിദ്വാറിനടുത്തുള്ള പഞ്ചസാഗറിൽ മാതൃദേവതയുടെ കീഴ്ത്താടി വീണു.
കിരീടേശ്വരി ക്ഷേത്രം: പശ്ചിമ ബംഗാളിലെ മുർഷിദാബാദ് ജില്ലയിലെ കിരീത്കോണ ഗ്രാമത്തിൽ മാതൃദേവതയുടെ കിരീടം വീണു.
ബിരിജ ക്ഷേത്രം: ഒഡീഷയിലെ ജാജ്പൂരിൽ മാതൃദേവതയുടെ നാഭി വീണു.
ശ്രീ അംബികാ ശക്തിപീഠം: രാജസ്ഥാനിലെ ഭരത്പൂരിലെ വിരാടിൽ ദേവിയുടെ പാദങ്ങൾ വീണു.
ഷോണ ശക്തിപീഠം: മധ്യപ്രദേശിലെ അമർകണ്ടക്കിലെ നർമ്മദയുടെ ഉത്ഭവസ്ഥാനത്ത് മാതൃദേവതയുടെ വലതു നിതംബം വീണു.