ശ്രീരാമനും സീതയും ലക്ഷ്‌മണനും മുനിയുടെ അനുഗ്രഹം വാങ്ങി ദണ്ഡകാരണ്യ വനത്തിലേക്ക് യാത്രയാവുന്നു. മുനിയുടെ ശിഷ്യന്മാർ അവരെ വനത്തിലേക്ക് നയിച്ചു. സീതാ രാമ ലക്ഷ്‌മണൻമാർ അവരുടെ സഹായത്തോടെ ഗംഗാ നദി മുറിച്ചുകടന്നു. അവർ നിബിഡവും ഇരുണ്ടതുമായ വനത്തിലേക്ക് പ്രവേശിച്ചപ്പോൾ, രാക്ഷസന്മാരുടെ ആക്രമണങ്ങൾ ഉണ്ടാകുമെന്നതിനാൽ ജാഗ്രത പാലിക്കാൻ ശ്രീരാമൻ ലക്ഷ്‌മണനോട് നിർദേശിച്ചു. രാമനും സീതയും ലക്ഷ്‌മണനും ആവശ്യമായ മുൻകരുതലുകൾ എടുത്ത് യാത്ര തുടർന്നു.
സീതാ രാമ ലക്ഷ്‌മണൻമാർ ദണ്ഡകാരണ്യത്തിലേക്കുള്ള യാത്ര തുടരുന്നതിനിടെ അവർ 'വിരാധ' എന്ന രാക്ഷസനെ കണ്ടുമുട്ടുന്നു. വിരാധൻ തൻ്റെ ശക്തിയിൽ വീമ്പിളക്കി സീതയെ പിടിക്കാൻ ശ്രമിച്ചു. രാമനും ലക്ഷ്‌മണനും അവനോട് ധീരമായി യുദ്ധം ചെയ്യുകയും ഒടുവിൽ അവനെ വധിക്കുകയും ചെയ്‌തു. വിരാധൻ്റെ മരണശേഷം അവൻ്റെ യഥാർഥ രൂപം വെളിപ്പെട്ടു. താൻ ഒരു മുനിയുടെ ശാപത്തിന് വിധേയനായെന്നും രാമൻ തന്നെ മോചിപ്പിക്കുന്നതിനായി കാത്തിരിക്കുകയായിരുന്നുവെന്നും അദ്ദേഹം വിശദീകരിച്ചു. മോക്ഷമേകിയതിന് ശ്രീരാമനോട് നന്ദി പ്രകടിപ്പിച്ച് വിരാധൻ മോക്ഷ പ്രാപ്‌തി നേടി.
തുടർന്ന്, രാമനും സീതയും ലക്ഷ്‌മണനും ശരഭംഗ മുനിയുടെ ആശ്രമം സന്ദർശിച്ചു. മുനി രാമനെ കാണാൻ ആകാംക്ഷയോടെ കാത്തിരിക്കുകയായിരുന്നു. അദ്ദേഹം ശ്രീരാമനെ അനുഗ്രഹിച്ച് തനിക്ക് മോക്ഷം നൽകണമെന്ന ആഗ്രഹം പ്രകടിപ്പിച്ചു. ഏറെ വൈകാതെ ശരഭംഗ മുനി മോക്ഷം നേടി, അവൻ്റെ ആത്മാവ് ബ്രഹ്മലോകത്തേക്ക് ഉയർന്നു.
ജീവിതത്തിൻ്റെ ആത്യന്തിക ലക്ഷ്യം ആത്മീയ വിമോചനമാണെന്നും ഈശ്വരഭക്തിയും ലൗകിക ബന്ധങ്ങൾ ത്യജിക്കുന്നതും മോക്ഷത്തിലേക്ക് നയിക്കുമെന്നും രാമായണത്തിന്‍റെ ഈ ഭാഗം വ്യക്തമാക്കുന്നു.
തുടർന്നുള്ള യാത്രയിൽ രാമനും സീതയും ലക്ഷ്‌മണനും ദണ്ഡകാരണ്യത്തിൽ വിവിധ ഋഷിമാരെ കണ്ടുമുട്ടുന്നു. രാമൻ്റെ ദിവ്യസ്വഭാവത്തെക്കുറിച്ച് ബോധവാൻമാരായ മുനിമാർ അദ്ദേഹത്തെ സ്വാഗതം ചെയ്യുകയും തങ്ങളെ പീഡിപ്പിക്കുന്ന രാക്ഷസന്മാരെക്കുറിച്ചുള്ള ആശങ്കകൾ പങ്കുവക്കുകയും ചെയ്‌തു. രാമൻ അവർക്ക് സംരക്ഷണം ഉറപ്പുനൽകുകയും വനത്തെ ഈ അസുരന്മാരിൽ നിന്ന് മോചിപ്പിക്കുമെന്ന് പ്രതിജ്ഞ ചെയ്യുകയും ചെയ്യുന്നു.
തുടർന്ന് മൂവരും സംഘം അഗസ്ത്യ ശിഷ്യനായ സുതീഷ്‌ണ മുനിയുടെ ആശ്രമം സന്ദർശിച്ചു. രാമനോടുള്ള തൻ്റെ ഭക്തി പ്രകടിപ്പിച്ചുകൊണ്ട് മഹർഷി അവരെ സ്നേഹപൂർവം സ്വീകരിച്ചു. ലൗകിക ബന്ധങ്ങളെ മറികടക്കാൻ രാമൻ്റെ അനുഗ്രഹം അഭ്യർഥിച്ചു. സുതീഷ്‌ണയുടെ ഭക്തിയിൽ സന്തുഷ്‌ടനായ രാമൻ അഗസ്ത്യ മുനിയെ സന്ദർശിക്കാൻ സമ്മതിച്ചു.
രാമനും സീതയും ലക്ഷ്‌മണനും അഗസ്ത്യ മുനിയെ സന്ദർശിച്ചു, അവരെ മുനി സ്നേഹപൂർവം സ്വീകരിച്ചു. മുനി രാമനെ കാണാനുള്ള തൻ്റെ ദീർഘകാല ആഗ്രഹം പ്രകടിപ്പിക്കുകയും അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ ദിവ്യഗുണങ്ങളെ പ്രശംസിക്കുകയും ചെയ്‌തു. അദ്ദേഹം സംഘത്തിന് ആതിഥ്യമര്യാദയും മാർഗനിർദേശവും നൽകി.
സൃഷ്‌ടി, സംരക്ഷണം, സംഹാരം എന്നിവ നിയന്ത്രിക്കുന്ന പരമപുരുഷനായി രാമനെ അംഗീകരിച്ചുകൊണ്ട് അഗസ്ത്യ മുനി രാമനെ സ്‌തുതിച്ചു. മായയുടെ വിക്രിയകളെക്കുറിച്ചും പ്രപഞ്ചത്തെ സംരക്ഷിക്കാൻ രാമൻ സ്വീകരിക്കുന്ന വ്യത്യസ്‌ത രൂപങ്ങളെക്കുറിച്ചും അദ്ദേഹം വിവരിച്ചു. അഗസ്ത്യമുനി രാമനോടുള്ള തൻ്റെ ശാശ്വത ഭക്തി പ്രകടിപ്പിക്കുകയും പുനർജന്മ ചക്രത്തിൽ നിന്ന് മോചനം തേടുകയും ചെയ്‌തു.
ഈശ്വരഭക്തിയും ഭൗതിക മണ്ഡലത്തിനപ്പുറമുള്ള അറിവ് തേടലും പരമമായ മോക്ഷത്തിലേക്കുള്ള വഴികളാണെന്ന് അഗസ്ത്യ സമാഗമത്തിലൂടെ രാമായണം പഠിപ്പിക്കുന്നു.