കിഷ്‌കിന്ധ കാണ്ഡത്തിൽ സൗഹൃദം, വിശ്വസ്‌തത, നീതിയുടെ പിന്തുടരൽ എന്നിവയുടെ പ്രാധാന്യം ഊന്നിപ്പറയുന്നു. പരസ്‌പര ബഹുമാനത്തിലും പങ്കിട്ട ലക്ഷ്യങ്ങളിലും അധിഷ്‌ഠിതമായ സഖ്യങ്ങൾക്ക് വലിയ പ്രതികൂല സാഹചര്യങ്ങളെ മറികടക്കാൻ കഴിയുമെന്ന് ഇത് പഠിപ്പിക്കുന്നു. ബന്ധങ്ങളിലും സമൂഹത്തിലും ഐക്യവും നീതിയും നിലനിർത്തുന്നതിന് ആശയവിനിമയത്തിൻ്റെ ആവശ്യകതയും തെറ്റിധാരണകളുടെ പരിഹാരവും ഈ ഭാഗം വ്യക്തമാക്കുന്നു.
കിഷ്‌കിന്ധ കാണ്ഡം
രാമനും ലക്ഷ്‌മണനും മനോഹരമായ പമ്പ തടാകത്തിലേക്കുള്ള യാത്രയും പ്രദേശത്തിൻ്റെ പ്രകൃതിഭംഗിയുമാണ് ഈ ഭാഗത്തില്‍ വിവരിക്കുന്നത്. സീതയുടെ വേർപാടിൽ ദുഃഖിക്കുന്ന സഹോദരന്മാർ ഹനുമാനെ കണ്ടുമുട്ടുന്നു. അവർ നാടുകടത്തപ്പെട്ട വാനരരാജാവായ സുഗ്രീവനെ പരിചയപ്പെടുന്നു. ഈ ഭാഗം സൗഹൃദം, സഖ്യം, ദുരന്തസമയത്ത് ആശ്വാസവും പ്രചോദനവും നൽകുന്നതിൽ പ്രകൃതിയുടെയും പരിസ്ഥിതിയുടെയും പ്രാധാന്യം എന്നിവയേയും ഉയർത്തിക്കാട്ടുന്നു.
ഹനുമാൻ സമാഗമം
ഹനുമാൻ ബ്രാഹ്മണൻ്റെ വേഷം ധരിച്ച്, ഋഷ്യമൂക പർവതത്തിന് സമീപം വിശ്രമിക്കുന്ന രാമനെയും ലക്ഷ്‌മണനെയും സമീപിക്കുന്നു. സുഗ്രീവൻ അയച്ച ഹനുമാൻ അവരുടെ വ്യക്തിത്വങ്ങളെയും ഉദ്ദേശ്യങ്ങളെയും കുറിച്ച് അന്വേഷിക്കുന്നു. സീതയെ അപഹരിച്ചതുൾപ്പെടെയുള്ള അവരുടെ കഥ രാമൻ വെളിപ്പെടുത്തുന്നു. അവരുടെ ദുരവസ്ഥയിൽ മനസ്സലിഞ്ഞ ഹനുമാൻ തന്‍റെ വിശ്വസ്‌തത വാഗ്ദാനം ചെയ്യുകയും സുഗ്രീവനെ അവരെ പരിചയപ്പെടുത്തുകയും ചെയ്‌തുകൊണ്ട് ഒരു നിർണായക സഖ്യത്തിന് തുടക്കമിടുന്നു.
സുഗ്രീവ സഖ്യം
പരസ്‌പരം സഹായിക്കാൻ രാമനും സുഗ്രീവനും ഒരു ഉടമ്പടി ഉണ്ടാക്കുന്നു. സീതയെ കണ്ടെത്താൻ സഹായിക്കാമെന്ന് സുഗ്രീവൻ വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്നു. സഹോദരൻ ബാലിയിൽ നിന്ന് തന്‍റെ രാജ്യം വീണ്ടെടുക്കാൻ സുഗ്രീവനെ സഹായിക്കാൻ രാമൻ സമ്മതിക്കുന്നു. അനുഷ്ഠാനങ്ങളും നേർച്ചകളും നടത്തി അവർ സഖ്യം ഔപചാരികമാക്കുന്നു. തന്‍റെ വനവാസത്തിലേക്കും തന്‍റെ ഭാര്യയെയും രാജ്യത്തേയും ബാലി തട്ടിയെടുക്കുന്നതിലേക്കും നയിച്ച സംഭവങ്ങൾ സുഗ്രീവൻ വിവരിക്കുന്നു.
ഒരു തെറ്റിദ്ധാരണ തന്‍റെ നാടുകടത്തലിലേക്ക് നയിച്ചതിന്‍റെ കഥയാണ് സുഗ്രീവൻ പറയുന്നത്. മായാവി എന്ന രാക്ഷസൻ ബാലിയെ വെല്ലുവിളിക്കുന്നു. രാക്ഷസൻ ബാലിയെ ഒരു ഗുഹയിലേക്ക് പിന്തുടരുന്നു. ഗുഹയിൽ നിന്ന് രക്തം ഒഴുകുമ്പോൾ ബാലി മരിച്ചുവെന്ന് കരുതി സുഗ്രീവൻ ഗുഹ അടച്ച് കിഷ്‌കിന്ധയിലേക്ക് മടങ്ങുന്നു. ബാലി അവിടെ നിന്നും മടങ്ങിയെത്തി സുഗ്രീവൻ വഞ്ചകനാണെന്ന് ആരോപിക്കുന്നു. ഇത് ഒരു സംഘര്‍ഷത്തിലേക്കും പിന്നീട് സുഗ്രീവൻ്റെ നാടുകടത്തലിലേക്കും കലാശിക്കുന്നു.
ബാലി-സുഗ്രീവ യുദ്ധം
ബാലിയെ വെല്ലുവിളിക്കാൻ സുഗ്രീവനെ സഹായിക്കാൻ രാമൻ സമ്മതിക്കുന്നു. അവർ യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെടുന്നു. പക്ഷേ സുഗ്രീവനും ബാലിയും തമ്മിൽ വേർതിരിച്ചറിയാൻ കഴിയാത്തതിനാൽ രാമൻ ആദ്യം ഇടപെടാൻ മടിക്കുന്നു. സുഗ്രീവനെ മാലയിട്ട് അടയാളപ്പെടുത്തിയ ശേഷം, രാമൻ അടുത്ത യുദ്ധത്തിൽ ബാലിയെ അമ്പ് കൊണ്ട് എയ്യുന്നു. ബാലി രാമൻ്റെ പ്രവർത്തനങ്ങളെ ചോദ്യം ചെയ്യുന്നു. നീതി പുനഃസ്ഥാപിക്കുന്നതിലെ തന്‍റെ പ്രവർത്തനങ്ങളുടെ നീതിയെ ഊന്നിപ്പറയുന്ന ധർമ്മത്തെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള തന്‍റെ ഇടപെടലിനെ രാമൻ ന്യായീകരിക്കുന്നു.