ഇന്ത്യയുടെ ചരിത്രത്തിൽ, വിദ്യാഭ്യാസത്തിന്റെ അടിത്തറ ഉറപ്പിക്കുന്നതിൽ നിർണായക പങ്ക് വഹിച്ച ഒരു മഹാനായ വ്യക്തിത്വമുണ്ട് - മൗലാന അബുൽ കലാം ആസാദ്. സ്വതന്ത്ര ഇന്ത്യയുടെ ആദ്യത്തെ വിദ്യാഭ്യാസ മന്ത്രിയായിരുന്ന അദ്ദേഹത്തിന് ആധാരം അർപ്പിച്ചുകൊണ്ട് രാജ്യം നവംബർ 11 ദേശീയ വിദ്യാഭ്യാസ ദിനമായി ആഘോഷിക്കുന്നു. 1888 നവംബർ 11 ന് മക്കയിൽ ജനിച്ച ഈ ബഹുമുഖ പ്രതിഭ, രാജ്യത്തിന്റെ പുരോഗതിക്ക് വിദ്യാഭ്യാസം എത്രത്തോളം പ്രധാനമാണെന്ന് ലോകത്തിന് കാട്ടികൊടുക്കുന്നു. (National Education Day)
2008 മുതൽ കേന്ദ്ര മാനവ വിഭവശേഷി വികസന മന്ത്രാലയം ദേശീയ വിദ്യാഭ്യാസ ദിനം ഔദ്യോഗികമായി പ്രഖ്യാപിച്ചു. രാജ്യത്തിന്റെ പുരോഗതിക്ക് വിദ്യാഭ്യാസം എത്രത്തോളം അടിസ്ഥാനപരമാണെന്ന് ജനങ്ങളെ ഓർമ്മിപ്പിക്കുന്നതിനും വിദ്യാഭ്യാസ മേഖല മെച്ചപ്പെടുത്തുന്നതിനുള്ള മൗലാന അബുൽ കലാം ആസാദിന്റെ ദർശനം പുതിയ തലമുറയ്ക്ക് കൈമാറുന്നതിനുമാണ് ഈ ദിനം പ്രധാനമായും ആചരിക്കുന്നത്. വിദ്യാർത്ഥികളെയും അധ്യാപകരെയും പൊതുജനങ്ങളെയും വിദ്യാഭ്യാസ സംരംഭങ്ങളിൽ പങ്കാളികളാകാൻ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുക എന്നതാണ് ഈ ദിനത്തിന്റെ പ്രധാന ലക്ഷ്യം.
സ്വാതന്ത്ര്യാനന്തര ഇന്ത്യയിൽ വിദ്യാഭ്യാസ മേഖലയുടെ അടിത്തറ പാകുന്നതിൽ മൗലാന ആസാദ് നിർണായക പങ്ക് വഹിച്ചു. 1947 മുതൽ 1958 വരെ വിദ്യാഭ്യാസ മന്ത്രിയായിരുന്ന കാലത്ത്, രാജ്യത്തെ വിദ്യാഭ്യാസ സമ്പ്രദായത്തിൽ വിപ്ലവകരമായ മാറ്റങ്ങൾ കൊണ്ടുവരാൻ അദ്ദേഹത്തിന് കഴിഞ്ഞു. 14 വയസ്സ് വരെയുള്ള കുട്ടികൾക്ക് സൗജന്യവും നിർബന്ധിതവുമായ വിദ്യാഭ്യാസം എന്ന ആശയത്തെ അദ്ദേഹം ശക്തമായി പിന്തുണച്ചു. സാങ്കേതികവിദ്യയുടെ പ്രാധാന്യം തിരിച്ചറിഞ്ഞ അദ്ദേഹം, ഉന്നത സാങ്കേതിക വിദ്യാഭ്യാസത്തിനായി ഇന്ത്യൻ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് ഓഫ് ടെക്നോളജി (ഐഐടി) സ്ഥാപിക്കുന്നതിന് പിന്നിലെ പ്രധാന ശക്തി കൂടിയായിരുന്നു. ഉന്നത വിദ്യാഭ്യാസ സ്ഥാപനങ്ങളുടെ ഗുണനിലവാരം ഉറപ്പാക്കുന്നതിനായി യൂണിവേഴ്സിറ്റി ഗ്രാന്റ്സ് കമ്മീഷൻ (യുജിസി) രൂപീകരിക്കുന്നതിലും അദ്ദേഹം പ്രധാന പങ്ക് വഹിച്ചു.
അക്കാദമിക് വിദ്യാഭ്യാസത്തോടൊപ്പം, കലാ സാംസ്കാരിക മേഖലയ്ക്കും അദ്ദേഹം പ്രാധാന്യം നൽകി. ഇതിന്റെ ഭാഗമായി, രാജ്യത്തിന്റെ കല, സാഹിത്യം, സംഗീതം എന്നിവ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്നതിനായി സാഹിത്യ അക്കാദമി, സംഗീത നാടക അക്കാദമി, ലളിതകലാ അക്കാദമി തുടങ്ങിയ പ്രധാന സാംസ്കാരിക സ്ഥാപനങ്ങളുടെ രൂപീകരണത്തിനും അദ്ദേഹം നേതൃത്വം നൽകി. സ്ത്രീകൾക്ക് വിദ്യാഭ്യാസം ലഭിക്കേണ്ടതിന്റെ ആവശ്യകത ഊന്നിപ്പറഞ്ഞുകൊണ്ട് അദ്ദേഹം സ്ത്രീ വിദ്യാഭ്യാസത്തിനായി സജീവമായി പ്രവർത്തിച്ചു. "ഇന്ത്യയുടെ സമ്പത്ത് ബാങ്കുകളിലല്ല, സ്കൂളുകളിലാണ്" എന്ന അദ്ദേഹത്തിന്റെ വാക്കുകൾ രാജ്യത്തിന്റെ വികസനത്തിൽ വിദ്യാഭ്യാസത്തിന്റെ പ്രാധാന്യം എടുത്തുകാണിക്കുന്നു.
ഈ ദേശീയ വിദ്യാഭ്യാസ ദിനത്തിൽ, സെമിനാറുകൾ, ക്വിസ് മത്സരങ്ങൾ, പ്രസംഗ പരിപാടികൾ എന്നിവയിലൂടെ അദ്ദേഹത്തിന്റെ ജീവിതത്തെയും വിദ്യാഭ്യാസത്തെക്കുറിച്ചുള്ള അദ്ദേഹത്തിന്റെ ദർശനത്തെയും അനുസ്മരിക്കുന്നു. രാഷ്ട്രത്തിന് അദ്ദേഹം നൽകിയ മഹത്തായ സംഭാവനകളെ മാനിച്ച്, 1992 ൽ മരണാനന്തരം അദ്ദേഹത്തിന് രാജ്യത്തെ പരമോന്നത സിവിലിയൻ ബഹുമതിയായ ഭാരതരത്നം ലഭിച്ചു. മൗലാന അബുൽ കലാം ആസാദിന്റെ സ്മരണയ്ക്ക് ആദരാഞ്ജലികൾ അർപ്പിക്കാനും മെച്ചപ്പെട്ട സമൂഹത്തിനായുള്ള വിദ്യാഭ്യാസ ജ്വാലയെ കൂടുതൽ ജ്വലിപ്പിക്കാനുള്ള നമ്മുടെ പ്രതിജ്ഞ പുതുക്കാനുമുള്ള അവസരം കൂടിയാണ് ഈ ദിനം.