ബി.സി. മൂന്നാം നൂറ്റാണ്ടിൻ്റെ തുടക്കത്തിൽ, മഹാനായ അലക്സാണ്ടർ ചക്രവർത്തിയുടെ പടത്തലവന്മാരിലൊരാളായിരുന്ന ടോളമി ഒന്നാമൻ സോട്ടർ ഈജിപ്തിലെ അലക്സാണ്ട്രിയ എന്ന പ്രശസ്തമായ തുറമുഖ നഗരത്തിൽ ലോകത്തെ വിസ്മയിപ്പിച്ച ഒരു സ്വപ്നം യാഥാർത്ഥ്യമാക്കി: റോയൽ ലൈബ്രറി ഓഫ് അലക്സാണ്ട്രിയ! ഇതൊരു സാധാരണ ഗ്രന്ഥശാലയായിരുന്നില്ല. വിജ്ഞാനത്തിൻ്റെ സർവ്വകലാശാലയായിരുന്നു അത്. 'മ്യൂസിയോൺ' (Museum - 'മ്യൂസുകൾക്ക്' അർപ്പിക്കപ്പെട്ട ക്ഷേത്രം, ഇന്നത്തെ മ്യൂസിയം എന്ന വാക്കിൻ്റെ ഉത്ഭവം) എന്ന ഗവേഷണ കേന്ദ്രത്തിൻ്റെ ഭാഗമായാണ് ഈ ഗ്രന്ഥശാല സ്ഥാപിക്കപ്പെട്ടത്.(The mysterious end of Library of Alexandria)
ലോകമെമ്പാടുമുള്ള എല്ലാ അറിവുകളും ഒരുമിച്ചുകൂട്ടുക എന്നതായിരുന്നു ഗ്രന്ഥശാലയുടെ ലക്ഷ്യം. ഓരോ രാജ്യത്തുനിന്നും, ഓരോ നാഗരികതയിൽ നിന്നും പണ്ഡിതന്മാർ അവിടെയെത്തി കൈയെഴുത്തുപ്രതികൾ പകർത്തി. കപ്പലുകൾ നഗരത്തിലെത്തുമ്പോൾ, അതിലുണ്ടായിരുന്ന ഗ്രന്ഥങ്ങളെല്ലാം ലൈബ്രറിയിലേക്ക് കൊണ്ടുപോവുകയും പകർപ്പെടുക്കുകയും ചെയ്യുമായിരുന്നു. ഏകദേശം 4 ലക്ഷം മുതൽ 7 ലക്ഷം വരെ ചുരുളുകൾ (ഗ്രന്ഥങ്ങൾ) ഇവിടെയുണ്ടായിരുന്നു എന്ന് വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്നു.
യൂക്ലിഡ് (ഗണിതശാസ്ത്രം), ആർക്കിമിഡീസ് (ശാസ്ത്രം), ഇറാത്തോസ്തനീസ് (ഭൂമിശാസ്ത്രം - ഭൂമിയുടെ ചുറ്റളവ് അളന്നയാൾ) തുടങ്ങിയ മഹാപണ്ഡിതർ ഇവിടെ താമസിക്കുകയും ഗവേഷണം നടത്തുകയും ചെയ്തിരുന്നു. അറിവിൻ്റെ ഈ കൊടുമുടി, ലോകത്തിന് വെളിച്ചം നൽകി.
അഴിയാ രഹസ്യങ്ങൾ
അലക്സാണ്ട്രിയൻ ഗ്രന്ഥശാലയെക്കുറിച്ച് ഇന്നും ഉത്തരം കിട്ടാത്ത നിരവധി രഹസ്യങ്ങളുണ്ട്. നഷ്ടപ്പെട്ട ഗ്രന്ഥങ്ങളിൽ എന്തെല്ലാം ഉണ്ടായിരുന്നു? പ്ലേറ്റോയുടെയും അരിസ്റ്റോട്ടിലിൻ്റെയും എല്ലാ കൃതികളും, പുരാതന ലോകത്തിലെ അത്ഭുതങ്ങളെക്കുറിച്ചുള്ള വിവരണങ്ങളും, നൂറ്റാണ്ടുകൾക്ക് മുന്നേയുള്ള ശാസ്ത്ര രഹസ്യങ്ങളും ഈ ചുരുളുകളിലുണ്ടായിരുന്നു. ഒരുപക്ഷേ, ഇന്ന് നമ്മൾ അറിയുന്നതിനേക്കാൾ എത്രയോ അധികം മുന്നോട്ട് പോയ അറിവുകൾ അവിടെ കത്തിനശിച്ചിരിക്കാം.
ലൈബ്രറി എവിടെയായിരുന്നു? പ്രധാന ഗ്രന്ഥശാലയുടെ കൃത്യമായ സ്ഥലം പുരാവസ്തു ഗവേഷകർക്ക് ഇന്നും കണ്ടെത്താനായിട്ടില്ല. സെറാപ്പിയം (Serapeum) എന്ന ചെറിയ 'പുത്രികാ ഗ്രന്ഥശാലയുടെ' അവശിഷ്ടങ്ങൾ ലഭിച്ചിട്ടുണ്ട്, എന്നാൽ പ്രധാനപ്പെട്ട റോയൽ ലൈബ്രറി ഇപ്പോഴും ഒരു നിഗൂഢതയായി അവശേഷിക്കുന്നു.
പുരാതന ലോകത്തിലെ ഏറ്റവും വലിയ കെട്ടിടസമുച്ചയങ്ങളിലൊന്നായിരുന്നു ഇത്. അതിൻ്റെ വാസ്തുവിദ്യ എങ്ങനെയായിരുന്നു? ആയിരക്കണക്കിന് പാപ്പിറസ് ചുരുളുകൾ എങ്ങനെയാണ് അവിടെ സൂക്ഷിച്ചിരുന്നത്? ലോകചരിത്രത്തിലെ ഏറ്റവും വലിയ ദുരന്തങ്ങളിലൊന്നാണ് അലക്സാണ്ട്രിയൻ ഗ്രന്ഥശാലയുടെ നാശം. എന്നാൽ, ഈ നാശത്തിന് ഒറ്റ കാരണക്കാരനല്ല ഉള്ളത്. നൂറ്റാണ്ടുകൾ നീണ്ട ആക്രമണങ്ങളുടെയും അശ്രദ്ധയുടെയും ഫലമായിരുന്നു അത്.
ചരിത്രകാരന്മാർ നാശത്തിൻ്റെ ഉത്തരവാദിത്തം പലർക്കായി വീതിച്ചു നൽകുന്നുണ്ട്. റോമൻ സൈന്യാധിപനായ ജൂലിയസ് സീസർ അലക്സാണ്ട്രിയൻ യുദ്ധസമയത്ത് തുറമുഖത്തെ കപ്പലുകൾ കത്തിച്ചപ്പോൾ, ആ തീ തുറമുഖത്തിനടുത്തുള്ള വെയർഹൗസുകളിലേക്ക് പടർന്ന് ഗ്രന്ഥശാലയിലെ ഒരു ഭാഗം നശിച്ചു എന്നാണ് ഒരു വാദം, ചിലർ ഇത് നിഷേധിക്കുന്നു.
എ.ഡി. 391-ൽ, ക്രൈസ്തവ ഭിഷപ്പായിരുന്ന തിയോഫിലസിൻ്റെ നിർദ്ദേശപ്രകാരം, പുറജാതീയ ക്ഷേത്രങ്ങൾ നശിപ്പിക്കപ്പെട്ടു. ഇതിൽ 'പുത്രികാ ഗ്രന്ഥശാല' ആയിരുന്ന സെറാപ്പിയം നശിപ്പിക്കപ്പെട്ടു. എ.ഡി. 642-ൽ ഖലീഫ ഉമറിൻ്റെ സൈന്യം അലക്സാണ്ട്രിയ കീഴടക്കിയപ്പോൾ, അവിടുത്തെ അവശേഷിച്ചിരുന്ന ഗ്രന്ഥങ്ങൾ കത്തിച്ചു എന്നൊരു കഥ പ്രചാരത്തിലുണ്ട്. 'ഖുർആനിലുള്ളതിനെല്ലാം വിരുദ്ധമാണ് ഈ ഗ്രന്ഥങ്ങളെങ്കിൽ അത് ആവശ്യമില്ല; ഖുർആനിലുള്ളതിന് സമാനമാണെങ്കിൽ അത് അനാവശ്യവുമാണ്' എന്ന് ഖലീഫ പറഞ്ഞതായാണ് കഥ. എന്നാൽ ഈ കഥയ്ക്ക് ചരിത്രപരമായ തെളിവുകൾ കുറവാണ്.
ഒറ്റ തീവെപ്പിലൂടെയല്ല ലൈബ്രറി നശിച്ചത്. മറിച്ച്, നൂറ്റാണ്ടുകളായി നടന്ന യുദ്ധങ്ങൾ, രാഷ്ട്രീയ അട്ടിമറികൾ, സാമ്പത്തിക പ്രതിസന്ധികൾ, ക്രമേണയുള്ള അശ്രദ്ധ എന്നിവ കാരണം ഗ്രന്ഥങ്ങൾ മോഷണം പോകുകയോ, നശിക്കുകയോ, ചിതറിപ്പോകുകയോ ചെയ്തു. അങ്ങനെ, ലോകത്തെ മുഴുവൻ പ്രകാശിപ്പിക്കാൻ കെൽപ്പുള്ള ഒരു വിജ്ഞാനസാഗരം, പതിയെപ്പതിയെ കാലത്തിൻ്റെ തീജ്വാലകളിൽ എരിഞ്ഞടങ്ങി. ഇന്നും, ആ ഗ്രന്ഥശാലയുടെ നഷ്ടം മാനവരാശിയുടെ ഏറ്റവും വലിയ വിജ്ഞാന നഷ്ടമായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു.